De Nederlandse vlag
Om de geschiedenis van onze driekleur na te gaan, moeten wij terug naar het einde van de Middeleeuwen. De Nederlanden verkeerden toen onder de heerschappij van de Hertog van Bourgondië. Deze landsheer voerde als vlag een wit veld met daarop het rode Bourgondische kruis. Op diverse gravures komt men deze vlag tegen. Ook een ander symbool werd gebruikt, namelijk een leeuw. Er zijn mensen die beweren dat de huidige Nederlandse vlag afkomstig zou zijn van of als basis zou hebben: de vlag van Zeeland! Beter zou zijn als we zeggen: afkomstig van het wapen van Zeeland. In feite is dit wapen een van de meest sprekende symbolen van Holland. En met Holland bedoelen wij het gehele kustgebied, waarbij ook een deel hoort dat nu Belgisch grondgebied is. Het wapen toont een traditionele leeuw: rood van kleur, op een goud of geel veld, opduikend uit de zee, voorgesteld door witte en blauwe golvende banen. Hier ziet u dus al de kleuren rood, wit en blauw te voorschijn komen.
Om de geschiedenis van onze driekleur na te gaan, moeten wij terug naar het einde van de Middeleeuwen. De Nederlanden verkeerden toen onder de heerschappij van de Hertog van Bourgondië. Deze landsheer voerde als vlag een wit veld met daarop het rode Bourgondische kruis. Op diverse gravures komt men deze vlag tegen. Ook een ander symbool werd gebruikt, namelijk een leeuw. Er zijn mensen die beweren dat de huidige Nederlandse vlag afkomstig zou zijn van of als basis zou hebben: de vlag van Zeeland! Beter zou zijn als we zeggen: afkomstig van het wapen van Zeeland. In feite is dit wapen een van de meest sprekende symbolen van Holland. En met Holland bedoelen wij het gehele kustgebied, waarbij ook een deel hoort dat nu Belgisch grondgebied is. Het wapen toont een traditionele leeuw: rood van kleur, op een goud of geel veld, opduikend uit de zee, voorgesteld door witte en blauwe golvende banen. Hier ziet u dus al de kleuren rood, wit en blauw te voorschijn komen.
1. 2. 3. 4. 5.
De Nederlandse vlag
De Bourgondische vlag (1) werd tijdens de regeringvan KarelV algemeen op de oorlogsschepen gevoerd. Na het uitbreken van de opstand tegen de Spanjaarden kwam de Prinsenvlag (2) in gebruik. De bovenbaan nam in de 17e eeuw geleidelijk de rode kleur aan(4). De vlag behield echter de naam van Prinsenvlag. Gedurende de Bataafse Republiek werden in de bovenbaan als inzet de vrijheidsmaagd en de leeuw gevoerd (3). Bij het einde van de Franse overheersing in 1813 werd de rood-wit-blauwe vlag weer in ere hersteld. De Statenvlag (5) was vermoedelijk bedoeld als een officieel symbool van de Staat. De kleuren geel en rood werden in de tweede helft van de 17e eeuw verwisseld.
Tachtigjarige Oorlog
Nadat de Tachtigjarige Oorlog uitgebroken was en de Noordelijke Nederlanden onder leiding van prins Willem van Oranje zich gingen verzetten tegen de Spaanse overheersing, kwamen al vrij gauw de kleuren oranje, wit en blauw in zwang. Het waren de Geuzen die onder deze vlag de Spanjaarden het leven behoorlijk zuur hebben gemaakt. De vlag werd een soort symbool van het verzet en kreeg na de inname van Den Bosch de erenaam: `Princevlag'. Eigenlijk was deze naam een eerbetoon aan de prins, omdat hij zich als beschermheer van de Geuzen had opgesteld. Het is ook mogelijk dat de kleuren ontleend zijn aan de livrei van de bedienden van de prins.
Wel is het een vaststaand feit dat, toen prins Willem van Oranje in 1577 zijn intocht in Gent hield, veel vrouwen gekleed waren in de kleuren oranje, wit en blauw. Deze zelfde kleuren kwamen ook terug in de armbanden van de zo succesvolle verdedigers van de stad Leiden.
In de nadagen van de 16e eeuw liet de Zeeuwse Admiraliteit vlaggen maken voor de steden Veere en Vlissingen, waarbij men uitging van de kleuren oranje, wit en blauw. Steevast klonk in die tijd bij het ten strijde trekken de bekende kreet: `Oranje boven '
Er zullen wellicht twee redenen voor die kreet zijn geweest. Ten eerste de positie van de bovenste baan (oranje) en ten tweede het feit dat de vlag in top van een gekaapt schip werd gehesen. Er zijn ook verhalen dat de Geuzen geheel oranje vlaggen tijdens hun tochten hebben gebruikt. Deze geheel oranje vlaggen komen we straks weer tegen als wij aangekomen zijn bij het tijdstip van de landing van Willem I na het vertrek van de Fransen in 1813.
Toen Spanje uiteindelijk overging tot erkenning van de soevereiniteit van de Vereenigde Provincies (Westfaalse Vrede 1648), veranderde langzamerhand de oranje baan in een rode baan. Het is niet bekend wanneer nu precies de eerste roodwitblauwe vlag is verschenen, maar de oudste vermelding dateert uit het jaar 1596. Omstreeks het jaar 1660 was het oranje grotendeels verdrongen door het veel fellere vermiljoen rood. Een exacte reden waarom het oranje verdween, is niet aan te geven. Dat er wellicht geen oranje verfstofmeer te verkrijgen was, zou een reden geweest kunnen zijn, maar veel vlagdeskundigen gaan er vanuit dat de politiek een grotere rol heeft gespeeld dan we denken.
De Staten-Generaal
Historisch gezien waren de StatenGeneraal in het verleden de algemene staten die een aantal gewesten vertegenwoordigden, met name de gewesten die onderdeel waren van de Nederlandse Republiek. Op dit moment is het een naamsaanduiding voor de Nederlandse volksvertegenwoordiging, verdeeld in een eerste en een tweede kamer. De vlag van de toenmalige StatenGeneraal was een gele leeuw op een rood veld. Het was voor de `hoogmogende heren' een doorn in het oog dat de stadhouder steeds meer macht kreeg. Na het overlijden van prins Willem II verkregen de Staten-Generaal voor ruim 25 jaar de touwtjes in handen. Wel moet gezegd worden dat dit alleen gold voor de Staten van Holland en Zeeland. Het gebruik van oranje, wit en blauw bleef echter wel voor een hele lange periode in zwang op zee, wellicht als herinnering aan de dagen en daden van de roemruchte Watergeuzen.
De Bataafsche Republiek
Bij het uitbreken van de Franse revolutie kreeg ook Nederland te maken met een partij onder de naam `Patriotten'. Zij waren voorstanders van een republiek naar Frans voorbeeld. Na de bezetting van de Nederlanden door Franse troepen kreeg deze Bataafsche Republiek gestalte. Bij het uitroepen van deze republiek nam men de rood, wit en blauwe vlag aan, de toenmalige en huidige driekleur, dus.
Een resolutie der Staten-Generaal van 14 februari 1796 geeft echter aan dar behalve de gewone driekleur nog een andere vlag werd ingesteld, namelijk een vlag voor de marine. Hierdoor werd de oude vlag gereduceerd tot een koopvaardijvlag. Het aparte van deze vlag voor de marine bestond vooral uit het verschijnsel van een rechthoekig wit veld in de rode baan, bij de mastzijde.
De letterlijke tekst uit de resolutie is: `...eene afbeelding van een Maagd in eene bevallige houding/op eenig loof of groen nederzittende/ en houdende eene speer/waarop de Hoed der Vrijheid wordt gedragen terwijl aan haare voeten een Leeuw/in eene zittende of eenigszins liggende gestalte wordt verbeeld met zijdewaars gedraaiden Kop/ en norsch en grimmig gezicht...'
Dit was op zichzelf niet zo'n lelijke vlag, maar een en ander was wel een grote en vernijnige doorn in het oog van de prinsgezinden. Later, toen Nederland onder koning Lodewijk Napoleon een koninkrijk werd, verdween deze vlag vrij snel uit het gezicht.
Koning Lodewijk, door zijn broer keizer Napoleon op de Nederlandse troon gezet, probeerde overigens om zijn wapen - de Nederlandse leeuw verenigt met de Franse adelaar - in de vlag op te laten nemen.
Als reactie daarop kwamen de matrozen van een marine-eskader in Den Helder in opstand. Men accepteerde niet dat de Nederlandse vlag op enigerlei wijze veranderd zou worden. De patriotten hadden toch niet voor niets de `monarchie' willen uitbannen. De koning, wijs geworden, besloot toen maar de oude vertrouwde vlag te handhaven en deze vlag, door hem vastgesteld, is nog steeds onze nationale driekleur: helder vermiljoen rood / helder wit / kobalt blauw.
Pas op 19 februari 1937 stelde een Koninklijk Besluit de kleuren van de Nederlandse vlag ofcieel vast. Hierbij moet vermeld worden dat dit gedaan werd om de hevig woedende `vlaggenstrijd' uit de jaren dertig tussen oranje en rood te beëindigen en tevens de toenmalige N.S.B. de wind uit de zeilen te nemen, omdat deze groepering de kleuren oranje, wit en blauw als partijvlag gingen gebruiken. Koningin Wilhelmina vond namelijk dat de Nederlandse vlag boven de politiek stond. Terecht, hij mag alleen gebruikt worden als symbool voor de saamhorigheid van het Nederlandse volk.
Einde
Bron: Van Boord 5e jaargang Nr.19 December 2002
Via George J. Visser